نقش ايران در تعاملات نفت و گاز حوزه درياي خزر

 مقدمه

ذخایر ثابت شده نفت ايران حدود 140 ميليارد بشكه تخمين زده مي‌شود كه عمدتاً در جنوب و غرب كشور واقع شده‌است و بر مبناي ظرفيت توليد فعلي، چهار ميليون بشكه در روز، مي‌تواند حدود 100 سال فعال باشد. ذخایر گاز كشور نيز حدود 30 تريليون متر مكعب برآورد شده‌است و برمبناي توليد 180 ميليارد متر مكعب گاز (پيش‌بيني براي سال 1389)، مي‌تواند تا بيش از 150 سال ادامه يابد. اگر توليد گاز ايران در افق چشم‌انداز (15 سال ديگر) به 600 ميليارد متر مكعب در سال برسد، از سال 1389 تا سال 1404، جمعاً كمتر از 6 تريليون متر مكعب گاز توليد خواهد شد كه حدود يك پنجم ذخایر فعلي است. موقعيت منحصر به‌فرد ايران در غرب آسيا كه ذخایر هيدروكربور خاورميانه را به ذخایر نفت و گاز حوزه‌ درياي خزر و روسيه متصل مي‌کند، مي‌تواند نقش ايران را در تعاملات نفت و گاز نيمه اول قرن بيست و يكم پررنگ کند. پس از فروپاشي اتحاد جماهير شوروي پتانسيل عظيمي براي تعامل در اكتشاف، بهره‌برداري، انتقال و مصرف نفت و گاز با كشورهاي تازه استقلال يافته آذربايجان، قزاقستان و تركمنستان به وجود آمد كه متأسفانه به علل مختلف (سياسي و ساختاري) كشورمان نتوانست از آن بهره‌برداري کند و خطوط انتقال نفت و گاز از حوزه درياي خزر كه بهترين گزينه اقتصادي آن از طريق ايران بود، از راه‌هاي ديگر به بازارها عرضه شد. تعاملات نفت و گاز ايران با حوزه درياي خزر در حال حاضر نسبت به پتانسيل موجود بسيار محدود است.

تلاش براي تعامل بيشتر با كشورهاي حوزه درياي خزر در راستاي يكي از اصول مندرج در برنامه چشم‌انداز كشور "بهره‌برداري از موقعيت منطقه‌اي و جغرافيايي كشور براي خريد، فروش، فراوري، پالايش، معاوضه و انتقال نفت و گاز منطقه به بازارهاي داخلي و جهاني" است. اين مقاله پتانسيل‌هاي باقي‌مانده در نفت و گاز حوزه درياي خزر براي تعاملات آينده را بررسي کرده و راهكارهايي را پيشنهاد مي‌کند.

منبع: کتاب مجموعه مقالات همایش ملی نفت و سیاست خارجی آبان ١٣٨٩

Download